‘Gracht van de Toekomst’ Sessie II: Van kernwaarden en opgaven richting schetsontwerp

Op woensdag 5 juni vond de tweede sessie van de ‘Gracht van de Toekomst’ plaats in de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. De sessie is onderdeel van het Koppelkansen Traject waarin de gemeente Amsterdam, Liander en Waternet samen op zoek gaan naar de beste manieren om invulling te geven aan transities en maatschappelijke opgaven op het gebied van water, energie en circulariteit.

De 9 Straatjes in de binnenstad van Amsterdam geldt als één van de drie casusgebieden. De uitdaging hier is om de verschillende infrastructurele opgaven (elk) een plek te geven in een gebied dat te boek staat als UNESCO werelderfgoed. In de 9 Straatjes wordt samen met bewoners en ondernemers gewerkt aan de Gracht van de Toekomst.

Uit de eerste sessie kwamen drie waardenkaarten voort die de waardevolle aspecten, uitdagingen en kansen van het gebied weergeven. Uit de opbrengsten zijn een drietal kernwaarden (of kernbeelden) gedestilleerd die richting geven aan het verdere ontwerpproces:

• Esthetische ensembles van grachten, kades, groen en panden met historische waarde.
• Toegankelijk en divers woon- en werkgebied met een gezellige drukte.
• Ruimte voor ontmoeting, leidend tot sociale cohesie, eigenaarschap en zorg voor het gebied.

Het doel van de tweede sessie was tweeledig:

1. Een beeld vormen van de verschillende transities en infrastructurele opgaven in het gebied, en
2. Een eerste schetsontwerp maken van de Gracht van de Toekomst.

Infrastructurele opgaven

In de 9 straatjes staan, net als in veel andere binnenstedelijke gebieden, diverse infrastructurele opgaven op het programma. Sommige zijn urgent, ander minder. Sommige zullen gepaard gaan met grote ingrepen, andere kunnen ook grotendeels ongemerkt plaatsvinden. De vraag is echter: Hoe kunnen deze opgaven slim worden gecombineerd? Daarvoor moet er eerst een beeld zijn van de verschillende opgaven. Thematisch experts spraken achtereenvolgens over:

• Afval: Kan de gemeentelijke aanbestedingsprocedure voor het gecombineerd ophalen van huisvuil en bedrijfsafval worden aangegrepen om ook de mobiliteitsproblematiek in het gebied aan te pakken?
• Mobiliteit: Welke (tijdelijk) bestemmingen zijn er mogelijk voor parkeervakken in het gebied? Kunnen deze bijvoorbeeld fungeren als ontmoetingsplek of onderdeel uitmaken van de groen-structuur?
• Groen: Wat is er nodig voor het realiseren van ‘groene kademuren’ (met muurflora) en geveltuinen die kunnen bijdragen aan het tegengaan van hittestress?
• Klimaat: Op welke manier kan het overtollig regenwater dat in de binnentuinen terecht komt het beste worden afgevoerd of ingezet? Kan het bijvoorbeeld dienen om het rotten van funderingspalen tegen te gaan ten tijde van droogte?
• Riolering: Kan de vervanging van het riool (momenteel gepland tussen 2045-2055) worden vervroegd, en zo slim worden gecombineerd met andere opgaven die graafwerkzaamheden vereisen?
• Energie: Welke combinatie van energie-infrastructuren past bij het gebied en houdt tegelijkertijd de opties in het gebied zoveel mogelijk open?

Koppelkansen

Het zal geen eenvoudige opgave zal zijn invulling te geven aan de verschillende transities en infrastructurele opgaven. Tegelijkertijd liggen er, zoals al blijkt uit voorgaande, allerlei koppelkansen: slimme manieren om de opgaven in onderlinge samenhang vorm te geven. Dit kan door meerdere opgaven gelijktijdig op te pakken (bijv. door de aanleg van nieuwe energie-infrastructuur te combineren met de vervanging van de riolering), maar ook door meerdere functies te combineren. Onderstaande tabel presenteert een aantal van de functiecombinaties, oftewel ‘positieve koppelingen’, die tijdens de bijeenkomst genoemd zijn (groen). Daarnaast geeft de tabel ook een aantal negatieve koppelingen weer, d.w.z. punten waarop de ene functie de ander bedreigt (rood).

Schetsontwerp

Koppelingen uitwerken in een kruistabel kan helpen bij het systematiseren van de opgaven, de kansen en de barrières. Toch levert ook dit maar beperkt inzicht op. Uiteindelijk komen de verschillende ontwikkelingen terecht in dezelfde reële ruimte, het gebied van de 9 Straatjes. Daarin zal moeten blijken wat haalbaar/onhaalbaar en handig/onhandig is in ruimtelijke zin. Gezien de druk op zowel de ondergrondse als de bovengrondse ruimte zal er met name zinvol zijn goed na te denken over “multifunctioneel ruimtegebruik”: Hoe kan dezelfde ruimte gebruikt worden voor twee of meer functies?

Om het geheel een slag concreter te maken kan het helpen om de toekomstige inrichting van het gebied te visualiseren. Dit is wat experts en bewoners aan het einde van de sessie hebben gedaan de vorm van een schetsontwerp. Daarbij is gebruik gemaakt van foto’s die bewoners en ondernemers hadden meegenomen naar de eerste sessie. De kernwaarden die voorkwamen uit de eerste sessie zijn meegenomen als inspirerende randvoorwaarden. Onderstaande figuur presenteert het (voorlopige) resultaat. Het geeft een eerste indruk van hoe de 9 Straatjes eruit zou kunnen zien over 15 jaar (2035) en over 30 jaar (2050). Wat is er zoal mogelijk in het gebied wat betreft (gekoppelde) infrastructuur? En wat is er nodig is om dit te realiseren?

Vervolg

De vragen, ideeën en oplossingen die deze sessie van de Gracht van de Toekomst heeft opgeleverd zullen worden meegenomen in het vervolg van het Koppelkansen Traject in De 9 Straatjes. De uitdaging voor de komende tijd zal vooral zijn de kernwaarden (Sessie I) alsook de infrastructurele opgaven (Sessie II) verder uit te werken, om vervolgens slimme, nieuwe verbindingen te kunnen leggen tussen beide.

Alvast wat inspiratie opdoen? Klik hier voor een aantal (beeld)suggesties.

Meer over deze sessie? Lees hier het uitgebreide verslag.

Mede ontwerp/facilitering sessie Bram Heijkers (On)gewoon Bram

Door | Joeri Naus & Jesse Bergman