Koppelkansen te gast bij Leiderschapsprogramma voor stadsontwikkeling Rotterdam

Op 25 mei was Koppelkansen te gast in Rotterdam, waar net als in Amsterdam hard wordt gewerkt aan verduurzaming van de stad. Deze dag was onderdeel van een leiderschapsprogramma van de gemeente Rotterdam. Dagvoorzitter Liese Vonk: ‘Transitie vraagt van ons om van buiten naar binnen te denken, en anders te organiseren om de vraagstukken van deze tijd samen op te kunnen pakken. Laten we vanmiddag als Amsterdam en Rotterdam van elkaar leren’.

De aftrap van het middagprogramma werd verzorgd door de Amsterdamse leidinggevenden: Josja van de Veer (directeur Ruimte en Duurzaamheid Amsterdam), Marloes Michels (afdelingshoofd Expertise Ruimte en Duurzaamheid Amsterdam) en Maarten Claassen (procesregie/aanjager en verbinder Koppelkansen). Zij vertelden over hun inzichten en ervaringen met Opgavegericht leiderschap, de veranderende rol van leidinggevenden, en de betekenis van Koppelkansen hierin.

Josja ging in op de brandbrief van Amsterdamse ambtenaren die zich niet kunnen vinden in het huidige klimaatbeleid van de gemeente. De ambitie gaat hen niet ver genoeg, de uitvoering moet beter en het moet meer prioriteit krijgen. Josja: ‘Toen we besloten dit op te vatten als een teken van engagement, heeft het geleid tot oprichting van een bestuurlijk team duurzaamheid, en de organisatie van Klimaatevents die nu honderden bezoekers trekken. Zo kunnen we verandering versterken en versnellen; klimaatbeleid heeft nu de nodige prioriteit.’

Marloes gaf een inkijkje in haar beleving van Koppelkansen. ‘Wat ik vooral heb geleerd is om missiegedreven te escaleren, zoals ook de ambtenaren dit hebben gedaan met hun brandbrief. Als iets niet klopt, dan moeten we dit met elkaar bespreekbaar maken – tijd nemen voor reflectie is belangrijk. Als leidinggevenden moeten we ons bewust zijn van ons voorbeeldgedrag hierin. Ik ben er trots op dat het directeurenoverleg van Koppelkansen transparant is; ons kernteam is elke keer aanwezig, omringd ons als een schaduw, en kan zo nodig iets toelichten of bevragen.’

Maarten liet aanwezigen zien hoe opgavegericht werken van leidinggevenden vraagt om zelf het spel te spelen, en richting te geven. En dát vraagt om anders denken, doen en organiseren. Koppelkansen laat zien dat het kan, maar…we missen ook kansen. Er is een gebrek aan overzicht (te veel overleggen), te weinig bemensing (van de vele teams en projecten) en te weinig vertaalslag van strategie naar implementatie in de praktijk. Het zijn bekende patronen om te doorbreken.

Zelf aan de slag met thematafels

Daarna was het tijd voor aanwezigen om zelf aan de slag te gaan met opgavegericht leiderschap in vier thematafels:

• Vitale systemen
• Emissievrije mobiliteit
• Schaalmaken met koppelkansen
• Ontwikkeling Merwe Vierhavens

Aan de hand van een bouwschema (canvas) gingen de groepen in gesprek over de huidige en gewenste situatie van de vier thema’s, en de opgaven die hieruit volgen. Daarna werd gekeken naar kansen en barrières, actoren en samenwerking en mogelijke (out of the box) acties. Het bleek nog niet zo eenvoudig om de opgaven te definiëren. Daarmee was het meteen een goede oefening om stil te staan bij het doorgronden van de vraag, en niet te snel oplossingen te bedenken. Naarmate de gesprekken vorderden, kwamen de vele onderlinge afhankelijkheden die in het vraagstuk spelen in beeld.

Een rondje langs de thematafels levert een aantal generieke inzichten op:

• Samenwerking dient vroegtijdig te worden ingezet. Medewerkers mogen meer verbinding zoeken in de buitenwereld en hiervoor dan ook de ruimte krijgen.
• Leg de bal niet te snel bij een andere partij. Wees nieuwsgierig en neem een onderzoekende houding aan.
• Leiderschap vraagt om voorbij je eigen belang te gaan. Het is een kwestie van geven en nemen, en vraagt om het creëren van een veilige cultuur, ruimte om fouten te kunnen maken, het accepteren van risico’s en daar veerkrachtig mee omgaan. Als leider dien je de geleerde lessen te delen en beschikbaar te maken.
• Koppelkansen heeft in Amsterdam al veel in beweging gezet en laat zien: het kan. Maar om de potentie tot volle waarde te brengen, dient te worden verbonden, geleerd, overgedragen, geïmplementeerd en geborgd. Dit lukt nog niet goed door vastzittende patronen. Schaal maken vraagt om passend leiderschap, en samenwerking te benaderen vanuit (gedeelde) verantwoordelijkheid. Bekijk het als uitnodigen en waarmaken: ‘samen-spelen’.

Wrap up: panelgesprek

Het middagprogramma werd afgesloten met een panelgesprek. Vanuit Amsterdam namen Josja van der Veer (Directeur R&D), Erik Pasveer (Hoofd Strategie en ai Duurzaamheid R&D) en Pieter Klomp (Hoofd gebiedsontwikkeling) deel. Vanuit Rotterdam voerden Hermineke van Bockxmeer ( concerndirecteur), Anton van de Craats  (afdelingshoofd Duurzaamheid) en Marloes van Hattem (teammanager Ingenieursbureau) het woord.

Opgavegericht leidinggeven is dansen: Instappen, terugstappen, niet verkrampen en met kleine stapjes in beweging blijven.

Het panelgesprek samengevat in 6 quotes:

‘Eerlijkheid in samenwerking is belangrijk. Leg alle kaarten op tafel, zodat duidelijk is wat wel en niet kan. Doe je dat niet, dan gaan we het vaak voor elkaar invullen’ (Hermineke van Bockxmeer)

‘Als ik een gedachte heb om te verbinden, doe ik dat meteen, en dat helpt mij verder in deze samenwerkingen’ (Anton van de Craats)

‘Eén opgave leidend maken helpt om concreet te worden en door te pakken’ (Marloes van Hattem)

‘Leiderschap betekent voor mij uit je rol kunnen stappen. Even afstand nemen en je afvragen: wat is de opgave, wat is mijn rol?’ (Pieter Klomp)

‘Constructief conflict helpt om ruimte te geven aan emoties, om daarna de goede interventie te kunnen doen’ (Josja van der Veer)

‘Ik vraag me af of het management voldoende helpt om de bestuurlijke prioriteit te stellen bij transitievraagstukken. Dat wethouders hebben aangegeven ‘nee’ te willen horen, is hierbij een steun in de rug’ (Erik Pasveer)

Lees ook het verslag van het ochtendprogramma: bezoek aan Merwe Vierhavens in Rotterdam

Download de presentaties (pdf) en de oogst van de thematafels (pdf)