Advies TNO over vitale systemen Amsterdam: strategische samenwerking inrichten

TNO heeft onlangs de verkenning naar vitale systemen in Amsterdam afgerond met het advies om strategische, gecoördineerde en multidisciplinaire samenwerking te organiseren. Het voorgestelde vervolg is om hiervoor de basis te leggen in een korte kwartiermakersfase dit najaar. 

Wat zijn vitale systemen, en waarom zijn deze onderzocht?

Vitale systemen vormen het fundament van het dagelijks functioneren van de stad en bewoners, net zoals vitale organen dat zijn in het menselijk lichaam. Vitale systemen van de stad zijn bijvoorbeeld het elektriciteitssysteem, schoon en vuil water, afvalstromen, digitale infrastructuur, het ecologische systeem en warmtenetten. De impact is groot, vooral als ze niét werken. De aanleiding voor deze verkenning was dat inzicht in vitale systemen ontbreekt, terwijl betrouwbaarheid en beschikbaarheid steeds meer onder druk komen te staan. Zo heeft een aantal systemen nu al geen restcapaciteit meer. Anderzijds is vervanging, aanpassing en vernieuwing van vitale technische infrastructuren kostbaar en tijdrovend. Nieuwe (Europese) regelgeving zet systemen verder onder druk. Tel daarbij op de afhankelijkheid van digitale systemen, en het is duidelijk hoe kwetsbaar de vitale systemen zijn.

Wat zijn de belangrijkste inzichten uit de verkenning?

De verkenning heeft aangetoond dat beheer van vitale systemen onvoldoende wordt gecoördineerd. De huidige focus ligt voornamelijk op verdelingsvraagstukken en ruimtelijke inpassing, terwijl de werking van de vitale systemen zelf onderbelicht blijft. De groeiende complexiteit en de druk op deze systemen vragen om een gecoördineerde aanpak op zowel korte als lange termijn, stelt TNO. Dit vraagt om een integrale benadering, en samenwerking met externe en interne specialisten. De gemeente Amsterdam kan daarbij een belangrijke rol nemen als eigenaar van deze vitale systemen. De directie Ruimte en Duurzaamheid, afdeling strategie, lijkt een logische plek om dit te verankeren.

Wat zijn belangrijke succesfactoren voor een geïntegreerde aanpak?

Voor een effectieve aanpak is eigenaarschap cruciaal, net als de beschikbaarheid van voldoende capaciteit en middelen. Er zijn verschillende scenario’s voor het vervolg onderzocht. Ze zijn allemaal gebaseerd op een multidisciplinair team bestaande uit systeem-eigenaren en procesbegeleiders vanuit de gemeente Amsterdam en TNO. Dit team zal zich richten op het doorgronden van de vitale systemen.

Volgt Amsterdam het voorbeeld van Rotterdam in deze aanpak?

Gemeente Rotterdam heeft vorig jaar samen met TNO een eerste aanpak ontwikkeld voor de analyse van vitale systemen. De verkenning in Amsterdam wordt mogelijk gevolgd door een kwartiermakersfase dit najaar, waarin de inzichten uit de verkenning verder uitgewerkt worden. Rotterdam en Amsterdam wisselen al langere tijd kennis en inzichten uit. Zo vertelde Marije ten Kate van gemeente Rotterdam onlangs in Pakhuis de Zwijger hoe zij het gesprek over vitale systemen in haar organisatie aangaat.

Waarin raakt het advies van TNO de activiteiten van Regie op de ondergrond en Slim* gebiedsgericht uitvoeren?

Voor zowel Regie op de ondergrond als Slim* gebiedsgericht uitvoeren is de aandacht voor vitale systemen een belangrijke schakel die aandacht verdient. Slim* gebiedsgericht uitvoeren is als verbinder naar de gebieden betrokken bij de verdere uitwerking van het advies van TNO. Het directeurenoverleg openbare ruimte geeft dit onderwerp extra aandacht in een speciale sessie in september 2024 met onder andere de Rotterdamse collega’s.