Taal van transitie: Omdenken
Koppelkansen verrijkt menig presentatie en werkoverleg met woorden en uitdrukkingen. In deze rubriek beschrijven we de wereld achter deze taal. Deze keer: Omdenken.
Door John Grin en Edith van Ewijk, Universiteit van Amsterdam en docenten van de leergang systeeminnovatie
Een mooi staaltje transitietaal: ‘omdenken.’ Het woord staat niet in het Van Dale woordenboek maar het betekent zoveel als: je kan de wereld anders denken. De eerste stap daarbij is om een beeld van je stad, je buurt, je sector te vormen zoals die ‘er zomaar ook zou kunnen uitzien’. Dat kan volstrekt anders zijn dan de huidige situatie. Geen hersenspinsel, maar een ‘reëel, radicaal ander beeld’ van jouw stukje wereld, waarin problemen en uitdagingen die daar nu spelen, veel beter opgelost kunnen worden. Dit daagt uit en nodigt uit: zo’n beeld mobiliseert. De eerste stap, het creëren van een reëel radicaal ander beeld, laat zien hoe het anders kan: het biedt handelingsperspectief. Mobiliseren en handelingsperspectief kunnen op hun beurt de opmaat zijn voor de tweede stap: omdenken wordt anders doen.
Een mooi voorbeeld van omdenken zagen we bij de vierde sessie van de leergang systeem innovatie. Aan deze leergang nemen drie Integrale Gebiedsplan (IGP) teams deel: Wallengebied, Bloemenbuurt en Haven-Stad. Deelnemers komen uit de gemeente Amsterdam, Waternet en Liander.
In de vierde sessie stonden barrières en wezenlijke winstpunten centraal en werd er flink ‘omgedacht’. Zo ook door team Haven-Stad dat puzzelde op de toekomstige herinrichting van de Nieuwe Hemweg: een belangrijke verkeersader in Haven-Stad waarbij kabels en leidingen, bomen en water een plek moeten krijgen. Daarbij moet de straat ook prettig worden voor voetgangers en fietsers. Een extra uitdaging vormt het mogelijk ophogen van de straat en het ‘zetten’ van de grond. Door het zetten kunnen de kabels en leidingen in de ondergrond worden beschadigd.
‘Kunnen we die kabels en leidingen eigenlijk ook niet tijdelijk bovengronds aanleggen?’ opperde één van de deelnemers. ‘Het zou het gebied mogelijk minder aantrekkelijk kunnen maken voor toekomstige bewoners’, gooide een ander in de groep. ‘Maar het zou ook iets spannends en stoers kunnen hebben dat wel bij Haven-Stad past’. ‘Ja, als toekomstige bewoners worden aangesproken op hun pioniersgeest dan is er best veel mogelijk, mits het veilig kan’, vulde een andere deelnemer aan. Kabels en leidingen door de lucht: een radicaal en ander beeld dan de huidige situatie, maar het is een reële optie. Daartoe werden voorbeelden genoemd uit Berlijn en andere steden. De transformatie van de Nieuwe Hemweg moet verder worden verkend, net als het omliggende gebied. Of het omdenken tot de tweede stap leidt van ‘anders doen’ valt dus nog te bezien. Maar het zou zomaar eens zo kunnen zijn.