Vitale Systemen van de stad onder de loep
Naar aanleiding van een advies van TNO medio voorjaar 2024, is een ‘kwartiermakersfase’ georganiseerd waarin een team van betrokkenen zich buigt over de vitale systemen in Amsterdam. Onder Vitale Systemen verstaan we op dit moment ‘de systemen die de stad draaiende houden’, zoals water, afval, energie, data, mobiliteit en natuur. Daarin includeren we ook opgaven: denk aan duurzaamheid, de groei van de stad, klimaatadaptatie.
Vitale systemen raken ons allemaal; we spraken daarom met Tom van der Eng, trekker van het kwartiermakingsproces en leider van de betrokken teams.
Wat houdt de kwartiermakersfase in?
Zodra we iets duiden als een Vitaal Systeem, zien we doorgaans dat het bestaat uit onderdelen/subsystemen die zich ophouden in verschillende gescheiden beleidsvelden. Het systeem-als-geheel bestaat daarmee in veel gevallen dwars door de verantwoordelijkheidsgebieden van allerlei directies heen. Er is vervolgens iets nodig om de koppen goed bij elkaar te krijgen: in de kwartiermakersfase creëren we zowel inhoudelijk als organisatorisch de ruimte tussen de directies voor het onderwerp Vitale Systemen. Onderdeel van deze fase is ook het zoeken naar de juiste scope en organisatie van een volgend traject Vitale Systemen Amsterdam.
Hoe organiseer je iets dat zo veld-overstijgend is?
We hebben voor deze fase een kernteam en een programmateam samengesteld. In het kernteam zitten collega’s van R&D Strategie en vanuit TNO. In het programmateam zitten collega’s vanuit verschillende directies, programma’s en soms externe organisaties zoals Waternet. De leden van het programmateam zijn op hun beurt dan weer trekker of coördinator van een vitaal systeem of opgave (zoals duurzaamheid of klimaatadapatie).
Hoe pak je het in de kwartiermakersfase inhoudelijk aan?
Tijdens de kwartiermakersfase verdiepen we ons in de inhoudelijke en organisatorische aspecten van een aantal systemen, – en de subsystemen waaruit ze bestaan. Op basis van wat we hierbij ontdekken doen we een voorstel voor hoe we ons het best kunnen organiseren op Vitale Systemen binnen Amsterdam: Wat zijn opgaven die je met een integrale systeemblik moet gaan benaderen? En welke opgave kun je binnen één systeem of subsysteem oplossen?
Wat heeft momenteel de focus van het team?
De focus van het team ligt momenteel op het creëren van een gemeenschappelijke kennisbasis van alle systemen en subsystemen. We werken met twee conceptuele werkborden waarin we alle systemen op dezelfde manier ontleden en documenteren. Dit doen we aan de hand van een methodiek die mede werd ontwikkeld door TNO. Vanuit deze basis kunnen we deze maand de eerste zogenoemde ‘confrontatie-sessies’ tussen verschillende systemen en opgaven organiseren. In zo’n sessie leggen we bloot waar het één het andere in de weg kan zitten en de vitaliteit van het systeem zou kunnen bedreigen. Zó krijgen we inzicht in wat we moeten verbeteren, of systemisch anders moeten organiseren.
Hoe is de verbinding met aanverwante groepen als WIOR-netwerkbureau, Regieteam Ondergrond, IGP en Slim* gebiedsgericht uitvoeren, die zich ook met integraliteit bezighouden?
Waar we ons betrekken op Vitale Systemen leggen we links met de grotere beweging op samenwerken in de stad. De link naar het fysieke domein is sterk en wordt dan ook door verschillende mensen in ons team geborgd. Daarnaast komt de verbinding tot stand tijdens het ‘huiswerk’ dat het vraagt om samen elk systeem in zijn geheel goed te beschrijven. En om de systemen beleidsveldoverstijgend, met elkaar te doorgronden.
Wat moet de kwartiermakersfase uiteindelijk opleveren voor de stad?
De uitkomst van de kwartiermakersfase wordt een plan voor een traject waarin we de opgedane inzichten over onze Vitale Systemen blijven verdiepen en concreet gaan benutten. Dat kan in aanverwante trajecten gebeuren (zoals hierboven genoemd), maar zeker ook door direct te kunnen reageren op acute casuïstiek die we gaan tegenkomen.
Wat is je oproep aan het brede netwerk?
Ik zou elke persoon in dit netwerk willen vragen om één keer de integrale ‘systeembril’ op te zetten. Daarmee bedoel ik dat iedereen zichzelf eens zou kunnen afvragen: van welke ‘andere’ systemen ben ik binnen mijn eigen opgave afhankelijk? En op welk van die systemen heb ik tot op heden geen invloed? Hopelijk helpt het bewustzijn en inzicht dat we daarmee met zijn allen opdoen om ons ook te verbinden op de Vitale Systemen in Amsterdam.