Water smaakt naar meer

Het KennisActieProgramma Water gaat allang niet meer alleen over water. Op zoek naar vernieuwende manieren van organiseren en samenwerken is dit programma begin dit jaar gestart vanuit Waternet, het gecombineerde Amsterdamse drinkwaterbedrijf en waterschap AGV, en KWR, het kennisinstituut van de waterbedrijven.

Het programma kent verschillende aanleidingen. Zo zijn er tegenwoordig allerlei decentrale initiatieven in het stedelijk waterbeheer. Nieuwe technologieën maken kleinschalige zuivering en terugwinning van stoffen uit ons afvalwater mogelijk, ook in de stad. Deze technieken sluiten goed aan bij de huidige bottom-up trend van de doe-het-zelvende, autonome burger. De ontwikkelingen in Oosterwold in Almere, organisch en zelfvoorzienend, zijn hiervan een exponent. Ook in meer stedelijk gebied wordt druk geëxperimenteerd met nieuwe vormen van stedelijk waterbeheer. In Buiksloterham komt een decentrale biovergister – een drijvende, want inpassing in de bestaande plannen bleek lastig. Toekomstige woningen van het Cityplots project worden aangesloten. Vacuümtoiletten zorgen voor een flinke waterbesparing, daarnaast worden warmte en voedingsstoffen teruggewonnen uit het afvalwater. Dit zou wel eens een alternatief kunnen zijn voor ons huidige rioolstelsel. Rioolwater wordt nu door een gigantisch buizennetwerk naar de afvalwaterzuivering getransporteerd. In Amsterdam alleen al is dat zo’n 4100 kilometer lang. De vervangingsopgave is enorm en uiterst verstorend voor de omgeving. Een meer lokaal, circulair watersysteem zou wel eens een oplossing kunnen bieden.

Zo zijn er dus diverse redenen voor Waternet en waterschappen om na te denken over nieuwe vormen van stedelijk waterbeheer en welke nieuwe vormen van organisatie en samenwerking dit vereist, veronderstelt of mogelijk maakt. In het KennisActieProgramma wordt dit samen met stakeholders uit de praktijk verkend. Hoe passen specifieke projectervaringen binnen lange termijn transitiescenario’s? Hoe ziet het toekomstig stedelijk watersysteem eruit en wat voor governance model past daarbij? Inmiddels zijn er twee werkplaatsen geweest ter verkenning van deze vragen, een in Amersfoort en een in Pakhuis de Zwijger.

Wat opvalt is dat het watervraagstuk naar meer smaakt, en partijen uit het hele land interesseert. Bij de energievoorziening spelen vergelijkbare vraagstukken. Ook daar is er spanning tussen decentrale en centrale oplossingen, die zowel technisch als institutioneel, organisatorisch om een antwoord vragen. Ook daar gaat het om grote lange termijn investeringen en vraagstukken van organisatie van het systeem, inclusief de business case. De discussie raakt ook aan fundamentelere uitgangspunten van de organisatie van onze voorzieningen. Hoe democratisch willen we dat het systeem is? Hoe toegankelijk? Hoe betaalbaar? Hoeveel individuele keuzevrijheid willen we de burger toekennen? Dit zijn vraagstukken die niet alleen voor het watersysteem antwoord behoeven, maar de hele organisatie van de stad raken en mede in samenhang met andere stedelijke opgaven moeten worden bekeken. Meedoen met de discussie? www.linkedin.com/groups/13515193

Ellen van Bueren (hoogleraar Urban Development Management bij de TU Delft)