Leren & Methodiek
Experimenteren en leren van ervaringen met verschillende technieken, samenwerkingen en vormen van governance staat in het kennisactieprogramma centraal.
In het kennisactieprogramma versterken wetenschappelijke en praktijk kennis elkaar in een kennis-actiesysteem. Praktijkvernieuwers, bestuurders en onderzoekers delen hun perspectieven op maatschappelijk vraagstukken met elkaar rondom actuele cases. Kenniscocreatie maakt het mogelijk om ideeën over vraagstukken en oplossingen uit te wisselen op weg naar concrete handelingsopties.
Door gezamenlijk te leren wordt bijgedragen aan het onderling vertrouwen dat nodig is om vastgeroeste handelspatronen, denkkaders en onderliggende normen en waarden ter discussie te stellen. Het verkennen van nieuwe perspectieven en het doorbreken van bestaande institutionele structuren is nodig om innovatieve waterketenoplossingen te realiseren en de veerkracht van systemen te verhogen in de praktijk.
Aanpak Kennisactieprogramma
Het onderzoek dat in het kennisactieprogramma wordt uitgevoerd leunt op vier uitgangspunten (zie onderaan). Als onderdeel van het kennisactie programma zijn een aantal methoden toegepast en (door)ontwikkeld om tot nieuwe kennis én actie in de praktijk te komen.
- De RIO methode voor Reflexief en Interactief Ontwerp benadrukt de noodzaak om tot (een) gedeelde probleemdefinitie(s) te komen, voordat oplossingsrichtingen worden verkend. Het 'Dubbele Diamant' model (Design-Thinking) ondersteunt onderzoekers bij het operationaliseren van vraagstukken in de cases. Lees meer over de RIO methode.
- Waar mogelijk zijn de cases ingericht als Living Labs. De Living Lab methode zorgt voor een korte kenniscyclus waarbij de praktijk centraal staat en kennis continu wordt ontwikkeld en toegepast. Bezoek het NWO Living Labs Archief.
Lessen en kennisontwikkeling
- In de periode 2020-2022 was het 'integraal samenwerken aan meervoudige waardecreatie' als belangrijke oplossingsrichting voor veerkrachtige watersystemen een aandachtspunt in het programma. Onderzoekers ontwikkelde een toolbox 'Waardengenerator' waarin kennis en tools zijn verzameld voor het realiseren van projecten gericht op meervoudige waardecreatie. Lees ook meer over de leergang meervoudige waardecreatie of de Integrale Ontwerpmethode Openbare Ruimte uit het traject 'Koppelkansen'.
- Met behulp van de 'Serious Game' benadering is verkend op welke wijze spelvormen de dialoog tussen verschillende actoren kan faciliteren. Op basis van de ervaringen die zijn opgedaan in de periode 2019-2022 zien de onderzoekers en praktijkvernieuwers veel potentie in serious games als middel. Lees meer over de Serious Game benadering
- Voor de periode 2019-2022 was het analytische kader voor het Kennisactieprogramma is de KAP optiematrix. Deze matrix was de synthese van al het onderzoek en praktijkervaring in de periode 2017-2019, gebaseerd op de vragen die spelen in de cases en aangevuld met de theorie. De optiematrix gaat over ontwikkelingen in nieuwe governance arrangementen en samenwerkingen. Het vormt een gemeenschappelijke referentiekader en taal voor de onderzoekers, praktijkvernieuwers, en beleidsentrepreneurs.
De uitgangspunten van het programma zijn in 2017 getoetst middels schriftelijke peer reviews door acht vooraanstaande wetenschappers. Dit, om gedegen kwaliteit van onderzoek en kennis te waarborgen binnen het programma. Vanaf dat moment zijn onderzoekers van de universiteiten betrokken geweest om de wetenschappelijke kwaliteit te bewaken.
Om tot een gedragen programma te komen, is de inhoudelijke focus ontworpen op basis van diepte-interviews met belanghebbenden. Deze is vervolgens gecheckt, aangepast en aangevuld via reflectietafels met bestuurders, wetenschappers, en praktijkvernieuwers. Vanaf dat moment is de inhoud en vraagstukken van de cases leidend geweest.
Het Kennisactieprogramma Water is nadrukkelijk geen bureau-oefening. De kennis wordt niet in een bibliotheek of laboratorium ontwikkeld, maar ‘in het veld’, zoals in relevante proeftuinen en in vergaderzalen van het Waterschap of de gemeente.
Het doel is niet alleen om te begrijpen, maar ook om door middel van interventie daadwerkelijk de praktijk te verbeteren. Binnen het programma proberen we voortdurend de band tussen theorie en praktijk te waarborgen. Ook gaan we in gesprek met praktijkvernieuwers, bestuurders, en onderzoekers op georganiseerde kenniswerkplaatsen.
Binnen het programma geven we verschillende perspectieven een stem en anticiperen we samen op de toekomst. We faciliteren een gestructureerde kennisuitwisseling tussen betrokkenen zoals waterbestuurders, bewoners, praktijkvernieuwers en kenniswerkers. Door middel van een democratisch, inclusieve methode kunnen ‘regels’ van bestaande systemen makkelijker ter discussie worden gesteld.
Het onderzoek is gebaseerd op collectieve en interactieve aanpakken en niet op individuele waarheidsbevindingen die ver van de praktijk af staan (zoals in meer traditioneel onderzoek). We maken op basis van multidisciplinair onderzoek ‘prototypen’ van oplossingsrichtingen en testen deze in de praktijk. In de uitvoering brengen we deskundigen, gebruikers en andere betrokkene bij elkaar, waardoor het onderzoek transdisciplinair is.
Een gezamenlijke reflectie op tussentijdse momenten vergroot de kwaliteit van (1) de onderzoeksbenadering en (2) de validiteit van uitkomsten. Daarom organiseren we kenniswerkplaatsen waar verschillende betrokkenen gezamenlijk ‘lessons learned’ identificeren en kijken hoe deze bijdragen aan het onderzoeksresultaat. Uitvoering kan vervolgens bijgesteld worden indien nodig.
Om bij te dragen aan gewenste innovaties van watergovernance, zoeken we naar de nog ‘zwakke signalen’. De kiem voor vernieuwing bevindt zich vaak buiten de gevestigde orde. Dat betreft niet alleen technologische vernieuwing, maar juist ook vernieuwing met betrekking tot sociale dilemma’s. Deze insteek is cruciaal voor het zoeken naar nieuwe verhoudingen tussen waterbestuurders, bewoners, praktijkvernieuwers en kenniswerkers.